26 stycznia to dla większości z nas data niekojarząca się z absolutnie niczym konkretnym. W rzeczywistości jednak obchodzona jest wówczas rocznica bardzo ważnego z medycznego punktu widzenia wydarzenia. Mowa tu o pierwszym w Polsce, a 621 na świecie, udanym przeszczepie nerki, który odbył się właśnie 26 stycznia 1966 roku. Na pamiątkę tego wydarzenia ustanowiony został Ogólnopolski Dzień Transplantacji.

Transplantacje to innymi słowy operacje polegające na przeszczepianiu danego narządu lub tkanki z ciała jednego pacjenta do drugiego. Sama transplantologia natomiast zaliczana jest do jednej z dziedzin chirurgicznych.

Przy dzisiejszym rozwoju medycyny jesteśmy w stanie przeszczepić prawie wszystkie najważniejsze organy. Najbardziej popularny, jeśli można to tak nazwać, jest przeszczep nerki, co oczywiście wiąże się z faktem, iż zdrowy człowiek jest w stanie żyć tylko z jedną nerką. Natomiast do najrzadszych operacji transplantologicznych należą te dotyczące przeszczepu serca i płuc. Wynika to z tego, iż operacje tych narządów należą do o wiele bardziej skomplikowanych i wiążą się z większym ryzykiem komplikacji. Poza tym w grę wchodzi jeszcze jeden, charakterystyczny dla tej dziedziny medycyny, czynnik. Mianowicie chodzi o to, że aby ktoś mógł otrzymać nowe serce, płuca czy wątrobę, ktoś inny musi najpierw umrzeć.

Jest to tak naprawdę czynnik determinujący przeprowadzenie prawie wszystkich operacji transplantologicznych. Dawcami organów są najczęściej ofiary różnego rodzaju wypadków, u których stwierdzono śmierć mózgu. Jest to stan, podczas którego w mózgu zachodzą nieodwracalne zmiany spowodowane niedotlenieniem, które wynika z zatrzymania akcji serca (np. w wyniku wypadku komunikacyjnego). Kolejnym czynnikiem komplikującym zabieg transplantacji jest fakt, iż do przeprowadzenia przeszczepu potrzebna jest z reguły zgoda rodziny zmarłego, a jak można się domyślać, decydowanie o sprawach związanych z życiem i śmiercią chwilę po utracie kogoś bliskiego na pewno nie należy do najłatwiejszych. Pozwolenie rodziny nie jest jednak wymagane, jeśli pacjent jeszcze przed wypadkiem czy chorobą podpisał deklarację pozwalającą lekarzom na przeszczep w razie śmierci.

Jakby stopień skomplikowania operacji i rodzinne dramaty nie były wystarczającymi przeszkodami podczas transplantacji, lekarze pod uwagę muszą wziąć jeszcze jeden ważny czynnik. Mowa tu o zgodności tkankowej potencjalnego dawcy i biorcy. Nie rozdrabniając się na medyczne szczegóły, chodzi o to, by tkanki obydwu pacjentów były jak najbardziej podobne pod względem genetycznym. W przeciwnym wypadku organizm biorcy może potraktować nowy narząd lub tkankę jako ciało obce, co doprowadzi do odpowiedzi układu odpornościowego i odrzucenia przeszczepu.

Jak więc widać, transplantologia to niezwykle skomplikowana dziedzina medycyny, która obfituje zarówno w ludzkie dramaty oraz trudne medyczne decyzje, jak i w chwile niezwykle szczęśliwe, kiedy ktoś dostaje drugą szansę w postaci nowego narządu, który znów pozwala cieszyć się życiem.

Bartłomiej Rydzewski, kl. 3AG