22 stycznia 2022 roku będziemy obchodzić 159. rocznicę wybuchu powstania styczniowego. Wybuchło ono z inicjatywy Tymczasowego Rządu Narodowego 22 stycznia 1863 w Królestwie Polskim i 1 lutego 1863 na Litwie, a trwało do jesieni 1864 roku. Wszystkie wydarzenia związane z powstaniem rozgrywały się na terenach zaboru rosyjskiego (Królestwo Polskie i ziemie zabrane). Całe powstanie było wymierzone przeciwko Imperium Rosyjskiemu.

Do wybuchu powstania styczniowego przyczyniła się odwilż posewastopolska oraz sytuacja w Rosji w połowie XIX wieku. Klęska w wojnie krymskiej (1853-1856), a także śmierć Mikołaja I i wstąpienie na tron Aleksandra II zapoczątkowały szereg zmian w ogromnym imperium. W związku z pogarszającą się sytuacją przeprowadzono reformy wewnętrzne w Rosji, jakimi były ogłoszenie amnestii, zniesienie poddaństwa chłopów, reformy samorządowe i sądownicze, a nawet złagodzenie cenzury.

Bezpośrednią przyczyną wybuchu powstania było ogłoszenie branki do wojska rosyjskiego przez Aleksandra Wielopolskiego. W związku z tym Komitet Centralny Narodowy przekształcił się w Tymczasowy Rząd Narodowy oraz ogłoszony został „Manifest” wzywający do udziału w powstaniu, w którym nagrodą miała być zapowiedź uwłaszczenia chłopów oraz przyznanie ziemi bezrolnym uczestnikom powstania. Pierwszym dyktatorem powstania został Ludwik Mierosławski. Ogromne zasługi w powstaniu mieli też Stefan Bobrowski i Zygmunt Padlewski.

Całe powstanie miało charakter partyzancki. Nowym, drugim już dyktatorem został Marian Langiewicz. Wtedy też rozegrały się najbardziej istotne bitwy powstania styczniowego – bitwa pod Małogoszczem i pod Grochowiskami. Niestety, sukcesy Langiewicza nie trwały długo. Już w październiku 1863 roku kolejnym dyktatorem powstania został Romuald Traugutt, który chciał przekształcić oddziały partyzanckie w regularną armię, a także zrealizować dekret uwłaszczeniowy. Jego działania zostały zawieszone z powodu aresztowania i egzekucji.

Na arenie międzynarodowej zaproponowany został program „sześciu punktów” w sprawie polskiej opracowany przez Francję, Austrię i Wielką Brytanię (żądania amnestii, powołania polskiego przedstawicielstwa narodowego, zapewnienia wolności przekonań, ustanowienia polskiego języka urzędowego, dopuszczenia Polaków do urzędów oraz złagodzenia zasad poboru do wojska). Deklaracje poparcia dla Polaków podpisali również papież Pius IX oraz katolickie ugrupowania we Francji i liberalne w Anglii oraz w Niemczech.

Niestety, skutki powstania styczniowego były tragiczne. W walkach poległo około 20 tysięcy powstańców, około 2 tysiące osób poniosło śmierć w wyniku egzekucji, kilkadziesiąt tysięcy osób zostało zesłanych na Syberię. Bardzo wielu ludzi poniosło także straty materialne, na przykład konfiskaty majątków.

Julia Łyczak, kl. 3CG

Źródła:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Powstanie_styczniowe

https://muzhp.pl/pl/c/983/powstanie-styczniowe

Wiedza własna.