5 grudnia 1911 roku urodził się polski pianista żydowskiego pochodzenia – Władysław Szpilman. Aranżer, autor ocenzurowanej książki „Śmierć miasta” (1946) i poprawionej, pełnej wersji wydanej w 1998 roku pt. „Pianista”, jest wybitnym, polskim kompozytorem minionego stulecia.

Od 1935 roku Szpilman był etatowym pianistą Polskiego Radia. 23 września 1939 roku podczas bombardowania Warszawy wykonał półgodzinną kompozycję. Ostatnia wykonywana na żywo audycja muzyczna Polskiego Radia wybrzmiewała dźwiękami utworów Fryderyka Chopina.

„Artyleria bardzo mocno ostrzeliwała, wydawało mi się, że specjalnie, gmach radia. Byłem troszeczkę wystraszony. (…) I zagrałem Chopina, pół godziny.”

Sześć lat później pierwszą, powojenną emisję Polskiego Radia rozpoczęto tymi samymi utworami granymi przez Szpilmana.

Władysław Szpilman i Roman Jasiński, siedziba Polskiego Radia, 1946 rok

Życiorys

Władysław był najstarszym synem Samuela i Estery. Małżeństwo mieszkało w Sosnowcu, gdzie urodził się przyszły kompozytor. Szpilman pochodził z muzykalnej rodziny – ojciec Władysława był skrzypkiem, matka (pianistka) jako pierwsza nauczycielka „zaraziła” syna miłością do fortepianu. W roku 1926 młodzieniec rozpoczął naukę w Wyższej Szkole Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie, a następnie kontynuował studia w Berlinie. Po powrocie do Warszawy rozpoczął działalność estradową – powstały wtedy pierwsze utwory kompozytora. W latach 1935-1939 Szpilman pracował w Polskim Radiu jako pianista, kompozytor, akompaniator.

II wojna światowa była traumatycznym przeżyciem dla Władysława. Rodzina Szpilmanów została umieszczona w utworzonym getcie warszawskim. Pianista występował w kawiarniach i salkach koncertowych, aby zapewnić najbliższym odpowiednie środki materialne. W 1942 roku cudem uniknął deportacji do obozu w Treblince. Szpilmanowi pomógł żydowski policjant, który nakazał mu uciekać z Umschlagplatzu. Rodzice i rodzeństwo Władysława zostali umieszczeni w Treblince, gdzie zginęli tego samego roku. Kompozytor podjął udaną próbę ucieczki z getta. Przez kolejny rok stale zmieniał miejsca zamieszkania. Korzystał z pomocy materialnej Witolda Lutosławskiego, Piotra Perkowskiego i Ireny Sendlerowej. Po powstaniu warszawskim ukrywał się w kamienicy w alei Niepodległości 223. Tam odnalazł Szpilmana oficer Wermachtu Wilm Hosenfeld, który dostarczał mu pożywienie.

https://youtu.be/j4vK6AQen7o

W okresie powojennym Władysław skomponował około 500 znanych piosenek, a także sygnał do Polskiej Kroniki Filmowej. Ponowie rozpoczął współpracę z Polskim Radiem. Objął stanowisko dyrektora Działu Muzyki Lekkiej do roku 1963. Szpilman był kompozytorem muzyki filmowej, musicali, słuchowisk radiowych dla dzieci. Współorganizował Międzynarodowy Festiwal Piosenki w Sopocie. Koncertował po Europie z Tadeuszem Wrońskim i Bronisławem Gimplem, z którymi założył Warszawski Kwintet Fortepianowy. Grupa zagrała ponad 2000 koncertów w Europie, Ameryce Północnej i Azji. Władysław Szpilman został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim oraz Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł w Warszawie w roku 2000. Miał 88 lat.

Twórczość

Najpopularniejsze piosenki: „Czerwony autobus”, „W małym kinie”, „Deszcz”, „Pójdę na stare miasto”, „Nie wierzę piosence”, „Do widzenia Teddy”, „Cicha noc”, „Nie ma szczęścia bez miłości”, „Gdy się kogoś ma”, „Ja jestem Twoja”, „Tych lat nikt nie odda”.

Ważne kompozycje: „Życie maszyn” suita fortepianowa, „Walc w starym stylu” na orkiestrę symfoniczną, „Concertino” na fortepian i orkiestrę, „Parafraza na temat własny” na orkiestrę symfoniczną, „Trzy miniatury” na fortepian, „Mała uwertura” na orkiestrę symfoniczną, „Drobne utwory fortepianowe”.

https://youtu.be/_2JHdbdS7O0

https://youtu.be/6jsi7qYXB_4

„The Pianist”

Na podstawie książki Szpilmana pt. „Pianista” (1998) powstał film o takim samym tytule w reżyserii Romana Polańskiego. Fabuła dzieła obejmuje biografię Władysława Szpilmana z okresu II wojny światowej. Po premierze w 2002 roku film zdobył Złotą Palmę dla najlepszego filmu na Festiwalu Filmowym w Cannes, trzy Oscary – za reżyserię, scenariusz i rolę Adriena Brody’ego oraz siedem Cezarów.

Julia Mazurkiewicz, kl. 3CG

Źródła tekstu:

polskieradio24.pl
wikipedia.org
culture.pl

Źródła zdjęć:

https://fwcdn.pl/fpo/22/25/32225/7519150.3.jpg
https://static.prsa.pl/images/06a3c4fb-10bd-4d50-b11f-9fcd6025601e.jpg?format=500