Niestereotypowo o wojnie…
Andrzej Szczypiorski w swojej, bodaj najbardziej znanej, książce zatytułowanej „Początek” opisuje złożoność relacji polsko – żydowsko – niemieckich podczas II wojny światowej. Robi to bez narosłych wokół tej tematyki stereotypów. Kreśli bohaterów zindywidualizowanych, różniących się pod względem charakteru, którego jednak nie definiuje przynależność narodowa.
Bo Bronek Blutman okazuje się podłym konfidentem i donosicielem, który chroniąc siebie, wydaje innych Żydów w ręce Gestapo, skazując ich tym samym na pewną śmierć – jeśli nie na Pawiaku, to w obozach… Z kolei w uwolnieniu żydowskiej kobiety, wdowy po wybitnym lekarzu, pani Irmy Seidenmanowej pomaga nie kto inny jak Niemiec, poproszony przez przyjaciela - Polaka. Dziwne, prawda? Takie nietypowe. Bo jak Żyd może wydawać swoich rodaków, a jak perfidny z natury Niemiec, okupant (!), może pomagać Żydówce. O takich wydarzeniach słyszy się rzadko albo wcale, co nie znaczy, że nie miały miejsca…
„Początek” to powieść o młodości i dorastaniu. I to właśnie w tym kontekście należy odczytywać jej tytuł, który oznacza koniec dzieciństwa rażonego wojną, jednoznaczny z początkiem przyspieszonego i niejako wymuszonego dojrzewania. Ten proces najpełniej opisuje historia Henia Fichtelbauma, który osadzony w getcie, zostawia rodzinę i sam ucieka. Długa wędrówka, skrajna nędza i permanentny lęk, sprawiają, że Henio przechodzi swoistą metamorfozę. Z kapryśnego i nieodpowiedzialnego młodzieńcza zmienia się w świadomego mężczyznę, który dobrowolnie wraca do getta, by do końca być przy swoich najbliższych… „Początek” to także powieść o martyrologii żydowskiej, walce dobra ze złem, totalitaryzmie, tolerancji, o Polakach, Niemcach i Żydach, przedstawianych nie jako przedstawicieli całych narodów, a jako indywidualne jednostki. Bo Szczypiorski wielokrotnie podkreślał, że nie istnieją narody kanalii, a kanalie w narodach – i tak u niego są źli i dobrzy Niemcy, Żydzi i Polacy.
Wszystkich ciekawych niestandardowego, ale bardzo ludzkiego sposobu opisywania różnych zachowań w czasie wojny, zachęcam do lektury „Początku”. Bo jak powiedział Piotr Kuncewicz: Przeciw schematom, nacjonalizmom i okrucieństwu Szczypiorki napisał tę książkę rzeczywiście bardzo piękną i bardzo mądrą…
Aleksandra Wziątek, kl. 3C
Źródło zdjęcia:
http://www.swistak.pl/a53479295,Andrzej-Szczypiorski-Poczatek.html