Wśród białych kruków biblioteki szkolnej III Liceum Ogólnokształcącego im. płk. Dionizego Czachowskiego w Radomiu znajdują się dwa wydania „Odprawy posłów greckich” Jana Kochanowskiego. Oba należały do zbiorów Zakładów Naukowych Żeńskich Marji Gajl oraz ośmioklasowego Gimnazjum Realnego Żeńskiego powstałego w roku szkolnym 1917/1918 (książki posiadały numery inwentarzowe 2161, 2161II oraz 2292). Była to elitarna szkoła dla dziewcząt, w której utrzymywany był wysoki poziom nauczania. Nauczyciele dbali w niej o odpowiednie wychowanie, które polegało m. in. na wpajaniu podopiecznym wysokich wartości moralnych i patriotycznych. Na stan księgozbioru III Liceum w Radomiu zostały wprowadzone dopiero w latach 60-tych XX wieku, przypisano im wówczas w księgach inwentarzowych numery 1684, 1685 oraz 1686.
„Odprawę posłów greckich” napisał Jan Kochanowski. Był to polski poeta epoki renesansu, sekretarz królewski. Powszechnie uważany jest on za jednego z najwybitniejszych twórców epoki renesansu w Europie, najlepszego poetę, który przyczynił się do rozwoju polskiego języka literackiego. W swej twórczości łączył różne nurty filozoficzne, m. in. stoicyzm, horacjanizm oraz epikureizm.
„Odprawa posłów greckich” jest dramatem. Jego tematyka została zaczerpnięta z mitu opowiadającego o dziejach Parysa, który złamał prawa gościnności i w czasie nieobecności Menelaosa uprowadził Helenę.
Tekst właściwy tragedii poprzedza list dedykacyjny Jana Kochanowskiego do Jana Zamoyskiego, w którym poeta wyjaśnia okoliczności związane z wystawieniem „Odprawy...”. Kochanowski informuje Zamoyskiego o zawartości utworu i wyraża nadzieję, że będzie on obecny podczas przedstawienia.
Dramat rozpoczyna się od przybycia posłów greckich do Troi, by drogą pokojową odebrać Helenę. Obrady królewskie są dość chaotyczne. Jedynym racjonalnie myślącym człowiekiem jest tam Antenor, który wie, że Troja ucierpi na tym, jeżeli Helena nie wróci do Grecji. Przekupieni posłowie głosują za pozostawieniem Heleny. Cały utwór kończy się proroczą wizją Kasandry.
Pierwsze wydanie „Odprawy posłów greckich” jest dwuczęściowe. Jedna jej część to tekst dramatu Kochanowskiego, a druga to objaśnienia i przypisy. Autorem opracowania jest Stanisław Adamczewski. Urodził się on 11 grudnia 1883 roku w Warszawie, a zmarł w wieku 69 lat w Opocznie. Był historykiem literatury polskiej, a także profesorem uniwersytetu w Łodzi. Omawiane dzieło zostało wydane przez Instytut Wydawniczy „Bibljoteka Polska”. Spółka ta została założona między innymi przez Władysława Kościelskiego. Instytut mieścił się w dawnej Bydgoskiej Drukarni Grunaura – drukowano w niej całe serie takie, jak: „Biblioteka Historyczna” czy „Biblioteka Historyczno-Literacka”, jak również cykl pamiętników „Czasy i ludzie”. W latach 1929-1932, w czasie wielkiego kryzysu gospodarczego, drukarnia zmniejszyła swoją działalność wydawniczą, lecz w 1933 roku ponownie wznowiono jej pełną działalność. Niestety, drukarnia nie przetrwała, spłonęła w pożarze w 1944 roku.
W pierwszej części książki została umieszczona rycina przedstawiająca Jana Kochanowskiego autorstwa Jana Matejki. W drugiej zaś znajduje się rycina Jana Zamoyskiego (z obrazu „Batory pod Pskowem” Jana Matejki) oraz sejmu polskiego (sztych z 1622 roku).
W „Objaśnieniach i przypisach” możemy przeczytać rozprawę Bronisława Chlebowskiego, znanego krytyka i historyka literatury polskiej, poświęconą właśnie tragedii Kochanowskiego.
Drugie wydanie „Odprawy posłów greckich” zostało opatrzone wstępem i komentarzem autorstwa Tadeusz Sinki - filologa klasycznego oraz profesora Uniwersytetu Lwowskiego i Jagiellońskiego, autora dzieła „Literatura grecka”. Omawiana książka została wydana w 1929 roku przez Drukarnię Władysława Ludwika Anczyca nakładem Krakowskiej Spółki Wydawniczej. Anczyc był pisarzem i działaczem oświatowym oraz właścicielem drukarni. Po jego śmierci przejął ją jego syn Wacław, który doprowadził ją do dużego rozkwitu. Po ponad pięćdziesięciu latach pracy przekazał ją z kolei swojemu synowi. On natomiast prowadził ją do września 1939 roku. Od 1948 roku drukarnia została upaństwowiona i od tej pory nosiła nazwę „Drukarnia Wydawnicza”.
Omawiane wydanie ukazało się w ramach „Pierwszej serji BILBJOTEKA NARODOWA” pod numerem 3. W tej samej serii ukazał się chociażby „Wybór pism” Mikołaja Kopernika (poz. 15) oraz „Kollokacja” Józefa Korzeniowskiego (poz. 28).
Zarówno w jednej, jak i w drugiej książce słowo „biblioteka” jest pisane dość specyficznie, a mianowicie przez „j”. W dzisiejszych czasach już nie spotykamy się z tym słowem pisanym właśnie w ten sposób, dowodzi to tylko rozbieżności wynikających ze stosowania obowiązujących w latach
20-tych XX wieku zasad ortograficznych oraz faktu, że omawiane wydania „Odprawy posłów greckich” to prawdziwe białe kruki biblioteki szkolnej III Liceum Ogólnokształcącego w Radomiu.
Klaudia Kot, kl. 1C
